Nasljednik Haaškog tribunala “Međunarodni rezidualni mehanizam za kaznene sudove” (MICT) izrekao je novu presudu srpskim obavještajcima Jovici Stanišiću (71. g) bivšem čelnik srpske Službe državne bezbednosti – SDB i Franku Simatoviću (71. g.) glavnom operativcu SDB-a.  Osuđeni su na kaznu od 12 godina zatvora, svaki.

Postupak Stanišiću i Simatoviću na Haškom sudu počeo je prije 18 godina i još nema pravomoćne presude jer će na izrečenu presudu biti podnijete žalbe. Predani su sudu u svibnju/lipnju 2003., a suđenje je započelo tek 2009. godine. Suđenje je završili u siječnju 2013., a već u svibnju 2013. izrečena je presuda što je jako brzo za postupanje Haškog suda. Oslobađajuća prvostupanjska presuda izrečena je 30. svibnja 2013. godine. Ta presuda je u prosincu 2015. godine poništena zbog nekoliko pogrešaka Raspravnog vijeća.

Novo suđenje počelo je tek 2017. godine pa se postavlja pitanje zašto su pripreme trajale tako dugo. Ponovni process traje od 2017. do 2021. gdje Tužilaštvo dovodi 51 svjedoka, a obrana 29 svjedoka (ukupno 80 svjedoka, uživo). Sve to vrijeme su optuženici u Beogradu. Završne riječi tužilaštva i obrane bile su u travnju 2021., a presuda je donesena samo za dva i pol mjeseca. Opet njevjerojatna brzina kada se radi o Haškom sudu. 

Zanimljivo je da Haški sud tijekom 18 godina nije uspio ili nije želio donijeti pravomoćnu presudu ljudima koji su organizirali, obučavali, opremali i slali srpske paravojne jedinice u Hrvatsku te Bosnu i Hrcegovinu. Treba naglasiti da se ne radi o jednoj operaciji paravojnih postrojbi već o nizu operacija koje su te srpske paravojne jedinice izvele na teritoriju Hrvatske te Bosne i Hercegovine tijekom 5 godina (1991. – 1995.). Nakon što su srpske paravojne postrojbe počinile niz zločina 1991. Stanišić i Simatović organiziraju nove postrojbe za nove zločine tijekom naredne 4 godine. To sudci Haškog suda ne mogu shvatiti i ne mogu donijeti logičan i na temelju dokaza (kojih ima dosta) potvrđen zaključak. 

Stanišić i Simatović optuženi su za zločine protiv čovječnosti, kršenje zakona i običaja ratovanja, za progon, ubojstva, prisilno premještanje i deportaciju Hrvata i Bošnjaka od 1991. do 1995. godine.

U završnoj riječi tužitelj Douglas Stringer rekao je da je i u ponovljenom postupku dokazano da su dvojica optuženih sudionici udruženog zločinačkog pothvata čiji je cilj bio “uspostavljanje teritorija s potpunom srpskom dominacijom”, nasilnim i trajnim uklanjanjem nesrba s velikih područja u Hrvatskoj i BiH.

Taj plan su ostvarivali preko jedinica Crvenih beretki, Srpske dobrovoljačke garde Željka Ražnatovića Arkana i Škorpiona, koje su osnivali, naoružavali i financijski opskrbljivali. Radi se o jedinicama koje su počinile teške i neizbrisive zločine nad nesrbima u ratovima u Hrvatskoj i BiH.

Od Škabrnje kod Zadra do Trnova kod Sarajeva paravojne formacije, koje su osnovali i opskrbljivali optuženici, počinile su monstruozne zločine i zastupnici tužiteljstva to su nepobitno dokazali, rekao je Douglas Stringer.

Zločini paravojnih formacija zbili su se pod okriljem Državne sigurnosti Srbije i one su zločinački djelovale po Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini uz njihovu pomoć DSB-a, naglasio je Stringer koji je u zaključku završne riječi istaknuo da je tužiteljstvo i u ponovljenom suđenju dokazalo da su Jovica Stanišić i Frenki Simatović krivi ili odgovorni za progone i zločine.

 “Doživotna kazna jedino je proporcionalna zločinima koje su optuženi počinili”, rekao je tužilac Daglas Stringer.

Izvod iz Sažetka presude od 30. lipnja 2021.:

Točka 12. “Počev od napada na selo Kijevo u Srpskoj Autonomnoj Oblasti Krajina, u avgustu 1991, postoji jasan obrazac zločina i nasilnih radnji koje su u selima u Krajini sa većinskim hrvatskim stanovništvom činile srpske snage, uključujući pripadnike Jugoslovenske narodne armije, jedinica Milicije Krajine i Teritorijalne odbrane. Posledica tih napada bilo je masovno iseljavanje većeg dela nesrpskog stanovništva sa tog područja. Hrvatska imovina je pljačkana, kuće spaljivane, crkve i škole razarane, a hrvatski civili bili su zlostavljani, proizvoljno zatvarani, premlaćivani, proterivani ili ubijani. Sela su sravnjivana sa zemljom, a njihovi hrvatski stanovnici proterivani. U presudi se iznose detaljne konstatacije u vezi s brutalnim ubijanjem civila nesrpske nacionalnosti i drugim zločinima i nasilnim radnjama koje su srpske snage počinile od oktobra do decembra 1991. na području Hrvatske Kostajnice, između ostalog u blizini sela Baćin, kao i u selima Vukovići, Poljanak, Lipovača, Saborsko, Škabrnja i Bruška.”

Točka 13. “Istovremeno, u avgustu 1991. pojačani su napadi na sela s većinskim hrvatskim stanovništvom u Srpskoj Autonomnoj Oblasti Slavonija, Baranja i Zapadni Srem, pri čemu su srpske snage zauzimale gradove i sela na tom području. Te snage uključivale su Jugoslovensku narodnu armiju, lokalne jedinice Terirorijalne odbrane, lokalnu policiju i paravojne grupe, kao što je Arkanova Srpska dobrovoljačka garda. Posle tih napada, u naseljima s većinskim hrvatskim stanovništvom zavladao bi teror. Lokalno nesrpsko stanovništvo bilo je izloženo zlostavljanju, maltretiranju, proizvoljnom zatvaranju i prisilnom radu, a njihova imovina i verski objekti pljačkani su i spaljivani. U presudi se iznose detaljne konstatacije u vezi sa brutalnim ubijanjima nesrpskih civila, zatvorenih u policijskoj stanici u Dalju i u centru za obuku u Erdutu, koja su u periodu od septembra do decembra 1991. izvršili arkanovci i druge srpske snage. Posle nasilnog zauzimanja gradova i sela na tom području, nesrpsko stanovništvo bilo je proterivano ili mu ne bi preostalo ništa drugo osim da pobegne od nasilja.”

Točka 25. “Pretresno veće sada će se osvrnuti na pitanje da li su optuženi učestvovali u ovom udruženom zločinačkom poduhvatu i delili nameru njegovih učesnika. U optužnici se tvrdi da su optuženi učestvovali u udruženom zločinačkom poduhvatu time što su obezbeđivali kanale veze među ključnim učesnicima u udruženom zločinačkom poduhvatu u Beogradu i na lokalnom nivou, kao i time što su rukovodili i organizovali formiranje, finansiranje, obuku, logističku podršku i druge vrste značajne pomoći ili podrške različitim srpskim snagama, uključujući specijalne jedinice Službe državne bezbednosti Srbije, koje su učestvovale u činjenju gore opisanih zločina.”

Točka 26. “U vezi sa srpskim snagama u Srpskoj Autonomnoj Oblasti Krajina, kao što se objašnjava u presudi, Pretresno veće konstatuje da su obojica optuženih u prvoj polovini 1991. bili uključeni u obezbeđivanje nekog oblika pomoći lokalnim bezbednosnim strukturama, uključujući pomoć u obučavanju pripadnika policije Krajine, Teritorijalne odbrane Krajine i drugih dobrovoljaca u kampu u Golubiću, a kasnije i u Kninskoj tvrđavi. Međutim, tužilaštvo nije dokazalo van razumne sumnje da je zajednička zločinačka svrha postojala pre avgusta 1991. Shodno tome, Pretresno veće se nije uverilo da su optuženi takvim postupanjem doprineli ostvarivanju zajedničke zločinačke svrhe. “

Točka 27. “Pretresno veće izvelo je sličan zaključak u vezi sa bilo kakvim eventualnim doprinosom optuženih u odnosu na srpske vlasti i snage u Srpskoj Autonomnoj Oblasti Slavonija, Baranja i Zapadni Srem.”

Točka 31. “Pretresno veće se uverilo da su optuženi učestvovali u formiranju jedinice za posebne namene pod ovlašćenjem Službe državne bezbednosti Srbije, i da su tom jedinicom rukovodili. Formiranje jedinice započelo je u leto 1991. sa obukom regruta u kampu Golubić kod Knina. Najkasnije u avgustu ili septembru 1991, Simatović je odabrao oko 28 najboljih polaznika i instruktora kako bi formirao specijalnu jedinicu koja će tajno delovati pod kontrolom Službe državne bezbednosti Srbije. Ti pripadnici Jedinice odvedeni su u Beograd, a zatim u kamp Ležimir na Fruškoj gori u Srbiji i u kamp Pajzoš u Iloku u Hrvatskoj, gde su nastavili zajedničku obuku i obučavali druge tokom prvog dela 1992. Međutim, tužilaštvo nije van razumne sumnje dokazalo da su pripadnici Jedinice, ili drugi koje su oni obučavali, učestvovali u zločinima u Hrvatskoj koji se mogu pripisati optuženima.”

Točka 32. “Što se tiče zločina počinjenih u Bosni i Hercegovini, Pretresno veće konstatuje da su u martu 1992. pripadnici Jednice obučili grupu od približno 18 muškaraca iz Bosanskog Šamca. U ovom periodu obučena je, a kasnije integrisana u Jedinicu, još jedna grupa, koja je uključivala bivše pripadnike specijalne policije Srećka Radovanovića, zvanog Debeli, i Slobodana Miljkovića, zvanog Lugar. “

Točka 33. “Pretresno veće konstatuje da su 11. aprila 1992. pripadnici Jedinice, među kojima su bili Debeli, Lugar i Dragan Đorđević, zvani Crni, iz Pajzoša doleteli vojnim helikopterom do jednog sela u blizini Bosanskog Šamca. Ovim pripadnicima Jedinice i drugima pridružila se grupa meštana iz Bosanskog Šamca. Po dolasku, ova grupa je prepotčinjena Jugoslovenskoj narodnoj armiji i dobijala je naređenja od lokalnog komandanta.”

Točka 34. “Kako se opisuje u presudi, ovi ljudi učestvovali su i u počinjenju krivičnih dela za koja se tereti u optužnici u vezi sa Bosanskim Šamcem. Međutim, ti dokazi nisu dovoljni da bi se utvrdilo da su optuženi nad njima imali ovlašćenja ili da su im izdavali instrukcije i pružali podršku tokom vršenja tih krivičnih dela. No ipak, Pretresno veće smatra da su optuženi, time što su obučavali i rasporedili pripadnike Jedinice i lokalne Srbe iz Bosanskog Šamca kako bi oni učestvovali u preuzimanju vlasti u opštini, obezbedili praktičnu pomoć, što je imalo značajnog uticaja na izvršenje krivičnih dela u Bosanskom Šamcu.”

Točka 35. “Iz razloga objašnjenih u presudi, tužilaštvo nije van razumne sumnje dokazalo da su optuženi, osim u vezi sa Bosanskim Šamcem, korišćenjem jedinica za posebne namene Službe državne bezbednosti Srbije doprineli ili obezbedili praktičnu pomoć u izvršenju krivičnih dela za koja se tereti u optužnici.”

Točka 36. “Kad je reč o nameri optuženih, Pretresno veće konstatuje da je Stanišić imao detaljna saznanja o događajima na terenu u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini tokom celog perioda na koji se odnosi optužnica. Pretresno veće konstatuje da je i Simatović imao neograničen pristup informacijama o događajima na terenu budući da je jedan od njegovih osnovnih zadataka u periodu iz optužnice bio prikupljanje obaveštajnih podataka. Pošto je razmotrilo sveukupne dokaze i s obzirom na razmere i obrazac krivičnih dela koja su srpske snage izvršile tokom i nakon operacija na područjima iz optužnice, Pretresno veće konstatuje da je van razumne sumnje dokazano da su obojica optuženih znali za kampanju ubistava, progona i prisilnih premeštanja, usmerenu protiv nesrpskog stanovništva u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini u periodu na koji se odnosi optužnica.”

Točka 39. “I pored toga, Pretresno veće se uverilo da su optuženi pružali praktičnu pomoć, što je imalo značajan uticaj na izvršenje krivičnih dela ubistva, prisilnog premeštanja i progona, počinjenih u Bosanskom Šamcu i da su znali da njihove radnje pomažu u izvršenju tih krivičnih dela. Shodno tome, Pretresno veće konstatuje da su oni krivično odgovorni za pomaganje i podržavanje izvršenja krivičnih dela u Bosanskom Šamcu. Pretresno veće smatra da optuženi nisu odgovorni za planiranje, naređivanje ili pomaganje i podržavanje bilo kog drugog krivičnog dela iz optužnice.

Raspravno vijeće nije utvrdilo da su Stanišić i Simatović sudjelovali u udruženom zločinačkom pothvatu čiji je cilj bio da se većina nesrpskog stanovništva prisilno i trajno ukloni s određenih područja u BiH i Hrvatskoj. Vijeće je utvrdilo kako su oni znali za udruženi zločinački pothvat ali je rečeno da tužitelji nisu dokazali da su njih dvojica, s ostalim sudionicima, dijelili tu zločinačku namjeru.

U obrazloženju presude je rečeno da su zloglasne jedinice poput “Škorpiona”, “Arkanovaca”, “Martićeve milicije” i “Crvenih beretki” činile zločine, ali da pomoć koju su im pružali Stanišić i Simatović nije bila “konkretno usmjerena” na zločine nego na “podršku njihovim ratnim naporima”.

“Podrška njihovim ratnim naporima”, kojim naporima? To nam Raspravno vijeće nije obrazložilo., a trebalo je!

“Raspravno vijeće smatra Jovicu Stanišića i Franka Simatovića odgovornima za pomaganje i podržavanje zločina ubojstava, kao kršenja zakona ili običaja ratovanja i zločina protiv čovječnosti, te deportacija, prisilnog preseljenja i progona kao zločina protiv čovječnosti, počinjenih od srpskih snaga nakon zauzimanja Bosanskog Šamca u travnju 1992.”,

“Raspravno vijeće ne smatra optužene odgovornima za planiranje, naređivanje ili pomaganje bilo kojeg drugog zločina”, stoji u presudi.

Raspravno vijeće suda nije utvrdio njihovu odgovornost “za bilo koji drugi zločin” u Hrvatskoj te Bosni i Hercegovini od 1991. do 1995. godine!?

Nevjerojatno je da Raspravno vijeće pored toliko dokaza o počinjenim zločinima, ubojstava i progona ljudi koji su počinjeni od 1991. do 1995. godine na teritoriju Hrvatske te Bosne i Hercegovine, a koje su organizirani od Službe državne bezbednosti Srbije, nije utvrdilo odgovornost ljudi koji su to organizirali i proveli po naputku srbijanske vlasti.

Očito je da Raspravno vijeće nije htjelo osuditi Stanišića, Simatovića i Srbiju za počinjenu agresiju i počinjene zločine u Hrvatskoj te Bosni i Hrecegovini. Ono što vrijedi za Bosanski Šamac ne vrijedi za druga mjesta gdje su Srbi počinili zločin! Čudno pravo i čudna logika. Ponekada se čovjek zapita koji je kvocijent inteligencije haških sudaca.

Tročlano vijeće u objašnjenju presude ipak potvrđuje kako je u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini postojao udruženi zločinački pothvat kojemu je cilj bio nasilno i trajno ukloniti nesrpsko stanovništvo za koji su Stanišić i Simatović znali, no da nije pronađeno dovoljno dokaza ga su ga i pomagali.

Zašto ga nisu spriječili? Zašto su organizirali i podržali nove zločine? Ne radi se o izoliranom (jednom) zločinu već o nizu zločina koji su dio plana stvaranja velike Srbije.

Raspravno vijeće nije htjelo osuditi Stanišića i Simatovića za organizaciju, obučavanje, naoružavanje srpskih paravojnih i drugih postrojbi koje su tijekom 5 godina činile zločine (ne jedan dan već 5 godina!).

Stanišić i Simatović su kao državni službenici Srbije provodili srpsku hegemonističku politiku pod vodstvom Slobodana Miloševića. Oni su organizirali, obučili i naoružali paravojne srpske postrojbe koje su po Hrvatskoj te Bosni i Hercergovini vršili zločine (ubojstva i progone, etničko čišćenje, uništavanje imovine).

Nažalost, ova presuda je jedna u nizu kojom se pokazuje da se ne radi o sudu pravde već o političkom sudu koji ima dvostruka ili trostruka mjerila. Ono što je vrijedilo za Hrvate iz Bosne i Hercegovine to ne vrijedi za Srbe. Bosanskohercegovačka šestorka je branila svoju djedovinu u Bosni i Hercegovini za razliku od Stanišića i Simatovića (Srbija) koji su bili agresori u BiH. Hrvatski dužnosnici su osuđeni za udruženi zločinački pothvat (UZP, koji nije postojao), a srpski dužnosnici nisu osuđeni za udruženi zločinački pothvat (koji je postojao, plan stvaranje velike Srbije). To je velika nepravda Haškog suda, nedosljednost, nelogičnost i protupravnost. Haški sud je tamna mrlja u međunarodnom pravu, sramota za međunarodnu zajednicu.

Tužilaštvo i Raspravno vijeće tvrdi da su se u Hrvatskoj ti zločini odigrali na teritoriji bivših srpskih autonomnih oblasti Krajine i Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema.

Žalosno je i sramotno da Tužilaštvo i Sud koriste termin bivše srpske autonomne oblasti Krajine i Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema pa time pokazuju da nisu shvatili (ili nisu htjeli shvatiti) da pravno nisu postojale nikakve srpske autonomne oblasti u Republici Hrvatskoj! Još jedan dokaz da se ne radi o sudu pravde.

Mnogo je dokaza, a i gore navedeno, da je Haški sud bio politički sud, a ne sud pravde. Haški sud je međunarodna sramota jer je kompromitirao sustav međunarodnog prava, jer je legalizirao zločine i progone u Hrvatskoj te Bosni i Hercegovini tijekom agresije Srbije 1991.- 1995. To je sud nepravde, nelogičnosti, dvostrukih/trostrukih mjerila koji je provodio političke odluke moćnih država, a ne zakone međunarodnog prava.

Dr. Marko Jukić